Hematoloji HGB Kaç Olmalı? Toplumsal Algılar, Beden ve Kimlik Üzerine Bir Analiz
Giriş: Kan değerleri ve toplumsal kimliğin kesişim noktası
Bir sosyolog olarak insan bedeninin yalnızca biyolojik bir yapı olmadığını, aynı zamanda toplumsal normların ve kültürel beklentilerin da bir yansıması olduğunu düşündüğüm anlardan biri, laboratuvar sonuçlarıyla ilgili sohbetleri dinlediğim anlardır. “HGB kaç çıktı?” diye soran bir dost, aslında yalnızca bir hemoglobin değerini değil; aynı zamanda bedenin, sağlığın ve toplumsal rollerin nasıl iç içe geçtiğini de dillendirir.
Hematoloji, kanın bilimidir; ancak kanın anlamı, biyolojinin çok ötesine taşar. HGB (Hemoglobin) oranı sadece oksijen taşıma kapasitesini değil, toplumların kadınlık ve erkeklik algılarını da taşır.
HGB nedir? Bilimsel arka plan ve toplumsal izdüşümü
Hemoglobin (HGB), kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan bir proteindir. Normal HGB değerleri genellikle kadınlarda 12-16 g/dL, erkeklerde 13-17 g/dL aralığında kabul edilir. Ancak burada ilginç olan, tıbbi bir ölçümün bile toplumsal anlamlar kazanmasıdır. “Kadınlarda düşük, erkeklerde yüksek” şeklindeki bu doğal fark, birçok kültürde güç, dayanıklılık ve üretkenlik kavramlarıyla iç içe geçmiştir.
Toplumsal normlar ve bedenin ölçülmesi
Modern toplum, bireyin sağlığını yalnızca tıbbi bir veri olarak değil, aynı zamanda bir “performans göstergesi” olarak da görmeye başlamıştır. Spor salonlarında, diyet programlarında, sosyal medyada paylaşılan “sağlık skorları” bu yaklaşımın izlerini taşır.
HGB de bu bağlamda, bedenin üretkenliğini ve dayanıklılığını simgeleyen bir ölçüt haline gelir. Yüksek HGB değeri “güçlü”, düşük HGB değeri ise “zayıf” olarak yorumlanabilir. Ancak bu değerlendirme, tıbbi gerçeklikten ziyade toplumsal değer yargılarına dayanır.
Kadınların daha düşük HGB ortalamalarına sahip olması, bazı toplumlarda “biyolojik zayıflık” olarak yorumlanmış; bu durum cinsiyet rollerini meşrulaştıran bir argümana dönüşmüştür. Oysa fizyolojik fark, bir eksiklik değil, çeşitliliğin doğal bir sonucudur.
Erkeklerin yapısal işlevi, kadınların ilişkisel rolü
Toplumsal yapılarda erkeklerin bedeni genellikle yapısal işlevlerle ilişkilendirilir: güç, dayanıklılık, çalışma kapasitesi, askeri yeterlilik. Bu çerçevede yüksek HGB değeri, “çalışabilir beden”in sembolüdür.
Buna karşılık kadın bedeni çoğu kültürde ilişkisel bağlarla tanımlanır: doğurganlık, bakım, duygusal dayanıklılık. Kadınların HGB değerlerinin fizyolojik olarak daha düşük olması, tarih boyunca “narindir”, “korunması gerekir” söylemleriyle birleşerek toplumsal rolleri yeniden üretmiştir.
Örneğin, Anadolu’da yaşlı birinin “kanın azsa kendini yorma kızım” demesi yalnızca bir sağlık uyarısı değil, aynı zamanda kadının bedeni üzerindeki toplumsal kontrolün incelikli bir biçimidir.
Bu söylemler, tıbbî verilerin sosyal hiyerarşiyi pekiştiren araçlara dönüşebileceğini gösterir.
Kültürel pratikler ve sağlık algısı
Farklı kültürlerde kan ve sağlık arasında sembolik bağlar kurulmuştur. Kan, yaşamın özü olarak görülür; dolayısıyla “kanlı” olmak, “canlı” olmakla eş tutulur. Bu nedenle düşük HGB değerine sahip bireyler, sıklıkla “bitkin”, “yorgun”, “isteksiz” olarak etiketlenir.
Bazı toplumlarda demir eksikliği anemisi sadece bir sağlık sorunu değil, yaşam koşullarının eşitsizliğini de yansıtır. Yetersiz beslenme, ağır iş yükü, toplumsal cinsiyet temelli iş bölümü gibi faktörler, HGB düzeylerini doğrudan etkiler. Bu bağlamda, bir laboratuvar sonucu aslında bir toplumun ekonomik ve kültürel haritasını da açığa çıkarır.
Modern sağlık anlayışı: sayılarla tanımlanan kimlik
Günümüzde bireyler kendi sağlık verilerini dijital uygulamalar aracılığıyla takip ederken, bedeni bir proje gibi yönetir. “HGB değerim 13 çıktı, demir takviyesi almalıyım” cümlesi, yalnızca tıbbi bir bilinç değil; aynı zamanda neoliberal bireyin öz-disiplininin göstergesidir.
Sağlık, artık yalnızca yaşamak değil, “optimum seviyede yaşamak” anlamına gelir. Bu durumda düşük HGB değeri, sadece biyolojik bir durum değil; aynı zamanda performans düşüklüğü ya da başarısızlık hissi olarak da içselleştirilebilir.
Toplumsal dönüşüm ve HGB’nin yeni anlamı
Giderek daha fazla kadın profesyonel sporla ilgilenirken, erkekler de kendi bedenlerinin kırılganlığını konuşmaya başlamıştır. Bu değişim, HGB’nin toplumsal anlamını da dönüştürmektedir.
Yüksek HGB artık yalnızca erkekliğin değil, aktif yaşamın sembolüdür. Düşük HGB ise zayıflığın değil, modern dünyanın stresine, yorgunluğuna, beslenme dengesizliğine verilen bir tepkidir. Bu perspektif, bedenin toplumsal yüklerinden arınması için önemli bir adımdır.
Sonuç: Beden, toplum ve birey arasında bir diyalog
“Hematoloji HGB kaç olmalı?” sorusuna yalnızca rakamlarla yanıt vermek eksik olur.
Asıl mesele, bu rakamların toplumsal anlamlarını çözümlemektir. Kan değerlerimiz yalnızca sağlığımızı değil, toplumun bizden ne beklediğini de yansıtır.
Bedenlerimiz, normların biçim verdiği ama aynı zamanda o normları sorgulayabilen canlı alanlardır.
Okuyucuların kendi deneyimlerini düşünmesi gereken nokta da tam burasıdır: HGB değeri sadece laboratuvarda mı ölçülür, yoksa toplumun içinde, rollerimizde, ilişkilerimizde de ölçülür mü?
Okuyucuya davet
Siz kendi bedensel deneyiminizi nasıl tanımlıyorsunuz?
Bir sağlık sonucu aldığınızda, sadece biyolojiniz mi konuşur, yoksa toplumun sesi de mi araya girer?
Yorumlarda kendi deneyimlerinizi paylaşın; çünkü kan değerlerimiz belki de hepimizin ortak hikâyesini anlatıyor.